Priča o tradiciji i istoriji jedne škole

Leskovački kraj ima bogato kulturno-istorijsko nasleđe. Kao sredina oko koje gravitiraju manja mesta, grad na Veternici je bio glavni nosilac prosvetne delatnosti na teritoriji današnje jugoistočne Srbije. Brojni istorijski izazovi i velika iskušenja imali su veliki uticaj na razvoj prosvete u ovom kraju. U borbi za opstanak tokom više od četiri veka osmanske vladavine na ovim prostorima Leskovčani su pridavali poseban značaj knjizi, kao načinu opstanka srpske etničke svesti u ovom delu države. Koliko je knjiga bila značajna Leskovčanima, ukazuju podaci o kupovini knjiga na panađurima koji su održavani širom Balkana.

 

Jedini simbol državnosti koji je opstao posle sloma srpske srednjovekovne države, doduše sa prekidima, bila je Pećka patrijaršija. Veliki uticaj na prosvetne prilike u severoistočnim delovima istorijske Stare Srbije imali su kaluđeri metoha manastira Jovana Rilskog, Prohora Pčinjskog, Dečana i Hilandara. Ovi manastiri su u prvim godinama 19. veka imali svoje metohe i u Leskovcu. Monasi ovih manastira donosili su knjige i darovali ih školama i pojedincima. Sve do 19. veka škole su se nalazile u blizini crkava i manastira ili u okviru istih. Škole koje su nastale van crkve nastajale su na inicijativu imućnijih pojedinaca koji su želeli da njihova deca steknu obrazovanje, a bilo je i đaka koji su se školovali za sveštenički poziv. Škole su bile vezane za učitelje, pa bi u slučaju odlaska učitelja škola prestala sa radom. Tek sa odvajanjem škole od crkve u 19. veku i prihvatanjem novog nastavnog metoda koji je dolazio iz Kneževine Srbije škole građanskog tipa dobile su na značaju.

 

Prvi učitelj u 19. veku za koga postoje podaci bio je „daskal Daca“. Po poreklu je bio Leskovčanin, a obrazovanje je stekao u rodnom gradu i u Kruševcu. Svoju učiteljsku delatnost počeo je 1810. godine i narednih četrdeset godina bio je glavni učitelj u Leskovcu. Učio je đake iz slovenskih knjiga, a prostorija gde se održavala nastava nalazila se kod stare crkve, u blizini današnje crkve „Odžaklija“. Na tom prostoru 1854. godine podignuta je školska zgrada koju su Leskovčani nazvali „Ča Mitina škola“,. Naziv je dobila po Miti Nikoliću koji je bio učitelj brojnim generacijama u leskovačkoj varoši, a dugo je korišćen i naziv „Škola kod crkve“. Do oslobođenja od osmanske vlasti decembra 1877. godine škola je raspolagala skromnim kapacitetima u vidu tri učionice.

 

Preokret u obrazovanju desio se kada je u Leskovac došla druga značajna ličnost za istoriju obrazovanja. Kasnije će i prva moderna škola podignuta 1904. godine po njemu dobiti ime. U pitanju je učitelj Josif Kostić. Po rođenju Prištevac, učitelj Josif je u Leskovac došao 1868. godine kao prvi školovani pedagog koji je obrazovanje stekao u Beogradu i Somboru. Ostao je upamćen i po činjenici da je u školu primao žensku decu, što je za to vreme bio izuzetak. Bio je dobar poznavalac nemačkog i osmanskog jezika iz kojih je držao nastavu zainteresovanim učenicima. Do kraja osmanske okupacije bio je tumač i prevodilac osmanskog jezika. Udžbenici po kojima je držao nastavu dolazili su iz slobodne Srbije posredstvom posebnih odbora koji su vodili brigu o izdržavanju obrazovanih institucija pod okupacijom. Za izuzetne rezultate iz oblasti obrazovanja dobio je Orden Sv. Save V reda. Umro je 1900. godine. Nova školska zgrada, prema kazivanju Živojina Trifunovića, podignuta je školske 1904/1905. godine, u čast stogodišnjice Prvog srpskog ustanka.

 

Do 1931. godine školska zgrada je nosila naziv „Škola II kvarta“, a odobrenjem Ministarstva prosvete od 4. juna 1931. godine škola je ponela naziv „Štrosmajer“, po velikom, hrvatskom poborniku jugoslovenstva. Period nemačke okupacije bio je posebno težak za funkcionisanje škole. Za vreme rata škola je nosila naziv „Učitelj Josif“, a posle rata škola je ponela naziv „Osmorazredna osnovna škola Josif Kostić“. Odlukom Narodnog odbora iz 1959. godine ova škola ponela je naziv Osnovna škola „Josif Kostić“ koji nosi do današnjeg dana.

 

Najveći broj đaka ova škola imala je posle Drugog svetskog rata i to blizu 2000 dece. Danas škola broji 1000 đaka i najveća je gradska škola. Posle izgradnje nove školske zgrade 1904. godine, izvesne izmene pretrpela je 1920. godine, zatim sedamdesetih godina 20. veka i naposletku kompletno rekonstruisanje školske zgrade završeno je 2020. godine, a vrednost radova iznosila je sto trideset miliona dinara.

 

Duga tradicija OŠ „Josif Kostić“ obavezuje sve nas da sa velikim ponosom čuvamo ovu našu najstariju obrazovnu ustanovu u Leskovcu. Škola je svedok prošlih vremena, a okrenuti budućnosti ne smemo da zaboravimo naše početke.